De monitorprofielen¶

sRGB kleurruimte¶

sRGB is breed geaccepteerd als een standaard kleurprofiel door bijna iedereen betrokken op consument-georiënteerde afbeeldingen. sRGB was voorgesteld in 1996 door Hewlett Packard en Microsoft als een gestandaardiseerde kleurruimte voor consument-georiënteerde toepassingen. Zoals verwoord in het initiële voorstel:

Hewlett-Packard en Microsoft stellen de toevoeging van ondersteuning voor voor een standaard kleurruimte, sRGB, in het besturingssysteem van Microsoft, HP producten, het internet en alle andere geïnteresseerde leveranciers. Het doel van deze kleurruimte is de huidige strategieën voor kleurbeheer aan te vullen door een derde methode van behandeling van kleur in besturingssystemen, apparaatstuurprogramma’s en het internet dat een eenvoudige en robuuste apparaat-onafhankelijke kleurdefinitie gebruikt. Dit zal goede kwaliteit leveren en achterwaarts compatibel zijn met minimale transmissie- and systeem-overhead. Gebaseerd op een gekalibreerd colorimetrische RGB kleurruimte goed geschikt voor kathodestraalbuis (CRT) monitors, televisie, scanners, digitale camera’s en afdruksystemen, kan zo’n ruimte ondersteund worden met minimale kosten door software en hardware leveranciers.

Op dit moment volgt en verzekert de ICC (International Color Consortium) dat een kleur juist overeenkomt vanaf de invoer naar de uitvoerkleurruimte. Door een profiel voor de invoerkleurruimte aan de afbeelding in kwestie te hangen. Dit is voldoende voor gebruikers aan de hoge kant. Er is echter een brede reeks gebruikers die dit niveau van flexibiliteit en controle vereisen. Bovendien doen de meeste bestaande bestandsformaten dat niet en zullen nooit een ingebed kleurprofiel ondersteunen, en tenslotte zijn er een brede reeks gebruikers die nu mensen ontraden om welke extra gegevens dan ook aan hun bestanden te hangen. Een algemene standaard RGB kleurruimte adresseert deze zaken door mengen van de vele standaard en niet-standaard RGB monitorruimten in een enkele standaard RGB kleurruimte. Zo’n standaard zou dramatisch de kwaliteit van de kleur in de bureaubladomgeving verbeteren. Als, bijvoorbeeld leveranciers van besturingssystemen ondersteuning leveren voor een standaard RGB-kleurruimte, dan kunnen leveranciers van de invoer en uitvoerapparaten die deze standaard kleurruimten ondersteunen gemakkelijk en vertrouwelijk communiceren met kleur zonder verdere overhead voor kleurbeheer in de meest algemene situaties.

Om samen te vatten, het punt van de nu bijna universeel geadopteerde sRGB kleurruimte was en is om het leven gemakkelijker te maken voor consumenten (geen noodzaak om zorgen te maken over kleurbeheer), minder duur voor fabrikanten (geen noodzaak om zorgen te maken over compatibiliteit tussen consumenten-niveau digitale camera’s of scanners, monitors, printers, enzovoort), en meer gemakkelijk voor tonen van afbeeldingen op het internet (geen zorgen over inbedden en lezen van ICC-profielen - neem gewoon aan sRGB).

Dus, als sRGB zo goed werkt en het leven voor iedereen zo gemakkelijk maakt, waarom zou je nog een andere kleurruimte gebruiken en dus gedwongen worden om zich zorgen te maken over zaken als kleurbeheer?

sRGB is ontworpen om kleuren te bevatten die gemakkelijk getoond worden op consumenten-georiënteerde monitoren en afgedrukt op consumenten-georiënteerde printers gemaakt sinds 1996. Deze set minst-algemene-samenstelling van zichtbare en af te drukken kleuren - de technische term is kleuren-gamut - is veel kleiner dan de set kleuren die we kunnen zien in de echte wereld, veel kleiner dan de set kleuren die hedendaagse digitale camera’s kunnen vangen, veel kleiner dan de set kleuren die hedendaagse printers kunnen printen en veel kleiner dan het kleuren-gamut van de nieuwe brede gamut monitoren die in de consumentenmarkt beginnen binnen te komen. Voor iedereen die gebruik wil maken van de bredere kleurengamut’s beschikbaar vandaag zelfs op het consumentenniveau, is de gamut van sRGB te klein. Omgekeerd, als u niet de bedoeling hebt om gebruik te maken van een uitgebreid gamut aan kleuren op elk punt in uw werkmethode met digitale afbeeldingen, dan hoeft u geen zorgen te hebben over niet-sRGB kleurruimten en alle aandacht vragende fijne kneepjes van kleurbeheer.

Beperkingen van sRGB¶

Een beeld van de beperkingen van sRGB in vergelijking met de kleuren die we in werkelijkheid zien wordt hieronder getoond. Het toont een twee dimensionaal beeld van alle kleuren die we kunnen zien (het hoefijzervormige gebied) en de kleuren die de sRGB ruimte omvat (het kleinere driehoekige gebied).

Het Gamut van D65 sRGB kleurprofiel standaard gebruikt met standaard LCD-monitor¶

Profiel maken van uw monitor¶

Als u kiest om exclusief in de sRGB kleurruimte te werken, moet u dan uw monitor kalibreren? Of u nu blijft binnen het kleurengamma dat door sRGB wordt geboden of niet, u heeft een juist gekalibreerd monitor nodig omdat sRGB er van uitgaat dat uw monitor is gekalibreerd voor sRGB. De kalibratie van uw monitor vormt het sluitstuk van de cirkel. Als u werkt binnen het kleurengamma, zoals voorzien door sRGB dan moet u uw monitor kalibreren voor de sRGB standaard (of een accuraat kleurenschermprofiel aanmaken of beiden). Wat zijn de consequenties van werken met een niet gekalibreerde monitor?

Er zijn verschillende mogelijke consequenties. Geen van hen is goed. Elk monitor, gekalibreerd of anders, kent een eigen (gekalibreerd) witpunt dat wordt uitgedrukt als temperatuur in graden Kelvin. Het witpunt van een monitor (gekalibreerd of niet) is de kleur die u ziet als u kijkt naar een stukje zuiver wit op de monitor. Zuiver wit is wanneer de RGB waarden in uw afbeelding allen gelijk zijn aan 255 (uitgedrukt in 8 bits), zoals de egaal witte pagina van een webpagina of een kantoordocument. U denkt misschien wit is wit, maar als u verschillende monitoren, die allen gekalibreerd zijn op verschillende witpunten, dan zou u zien dat hoe hoger de temperatuur van het witpunt van de monitor, hoe blauwer het scherm toont in vergelijking met schermen met een lager witpunt.

Als u de instellingen van uw eigen monitor kunt vinden, wijzig dan de temperatuur naar boven of naar beneden (vergeet niet om die weer terug te zetten naar beginstand wanneer u klaar bent, behalve als u besluit dat u een ander witpunt wilt instellen). Uw ogen, die zich snel aanpassen aan een constant witpunt, zullen gemakkelijk het verschil zien wanneer het scherm blauwer en geler wordt naarmate u de aanwijzer hoger en lager beweegt. Als uw niet gekalibreerde scherm te blauw is (ingebouwde CRT kleurtemperatuur is 9300K en sRGB gaat er van uit dat het 6500K is) als u dan uw beeld bewerkt dan zult u overcompenseren en beelden produceren die te geel en te warm van kleur lijken op een juiste gekalibreerd monitor. Omgekeerd, als uw monitor te geel is omdat de kleurtemperatuur te laag werd ingesteld (ingebouwde kleurtemperatuur van LCD schermen ongeveer 5500K is), dan zullen uw afbeeldingen blauwachtig/te koel lijken op een juist gekalibreerd monitor.

Het juiste witpunt instellen is slechts een deel van de kalibratie van het monitor. U heeft ook een exact zwartpunt, helderheid en kleurengamma nodig. Als uw monitor te donker is omdat het zwartpunt te laag is ingesteld dan zult u overcompenseren en beelden krijgen die er bleek uitzien op een juist ingesteld monitor. Andersom, als het zwartpunt van uw monitor te hoog is ingesteld dan zullen uw beelden te donker en oververzadigd lijken op een juist ingesteld monitor.

Als de helderheid/contrast te hoog is ingesteld, dan neemt u aan dat uw afbeeldingen meer pop hebben dan ze werkelijk hebben wanneer ze bekeken worden op een goed gekalibreerde monitor, plus dat uw ogen zeer gaan doen en uw LCD-scherm sneller zal inbranden.

Als het gamma van uw monitor onjuist is ingesteld dan zullen uw variaties in kleurtoon onjuist zijn. Dat betekent, de schaduwen of de zeer lichte delen kunnen te veel gecomprimeerd of opgerekt zijn en u verleiden om dat in de tegenovergestelde richting te compenseren. Dus wanneer bekeken op een juist ingestelde monitor zouden de schaduwen te helder of te donker worden (of de zeer lichte delen te donker of te licht) en de rest van het beeld zou lijden aan overmatige compressie. Nog erger is het als de interne R, G, en B kanon (of het LCD-equivalent) van uw monitor onjuist zijn ingesteld (elk kanon heeft zijn eigen zwartpunt en versterking), omdat de resulterende kleurenset - te groen, te magenta, te oranje, etc. is, die u onvermijdelijk maakt door uw afbeelding bij bewerking te corrigeren - zijn zeer duidelijk wanneer bekeken op een juist gekalibreerde monitor.

Of uw monitor juist is gekalibreerd of niet, u zult verbaasd zijn over de resultaten bij het vergelijken van een beeld dat u heeft bewerkt op uw eigen computer wanneer dat beeld op andere monitoren bij u thuis of op de monitor van een vriend of buurman wordt weergegeven. Wij waren werkelijk verbaasd, elk beeld bewerkt op onze computer zag er op de andere monitoren anders uit, tot we een spectrophotometer kochten, om alle monitoren in ons huis te kalibreren en er een kleurprofiel voor aan te maken. Geen van de twee verouderde CRT monitoren in ons huis kunnen nu nog gekalibreerd worden om een juist zwartpunt in te stellen en worden niet langer gebruikt voor beeldbewerking. Daaruit blijkt dat een bijkomend voordeel van het gebruik van een spectrophotometer is dat u kunt vaststellen wanneer het tijd wordt om een ander monitor aan te schaffen.

De betekenis van zwartpunt en helderheid lijkt tamelijk helder, maar wat betekent gamma? Gammacompressie, ook bekend als gamma-codering, wordt gebruikt om lineaire helderheid of RGB-waarden in videosignalen of in digitale videobestanden; gamma ontplooiing is het omgekeerde, of decoderingsproces.

Gamma-codering helpt om gegevens (zowel analoog als digitaal) te laten passen in een meer waarneembaar uniform domein. Als u zich ver verdiept in bewerken van afbeeldingen en kleurbeheer, zult u tenslotte een beslissing moeten nemen over welke gamma (of andere coderings/decoderingsfunctie) u wilt gebruiken wanneer u uw monitor kalibreert, een profiel maakt van uw digitale camera en een werkkleurruimte kiest. Bij twijfel (voor die van u die gewoon willen weten op welke knop te drukken), gamma=2,2 is een breed gebruikte waarde, zowel voor monitor-kalibratie als voor werkkleurruimten.

Wat is het verschil tussen kalibreren van een monitor en profileren van een monitor? Bij het eerst iets leren over kleurbeheer zijn vele mensen in de war over het verschil tussen kalibreren en profileren van een monitor. Kalibreren is een proces waar een apparaat in een gedefinieerde staat wordt gebracht door aanpassingen te maken in zijn instellingen of een of andere fysieke manier. Bijvoorbeeld de actie voor het kalibreren van een monitor houdt in het aanpassen van zijn witpunt, zwart niveau, helderheid en gamma naar vooraf bepaalde of standaard waarden met de instellingen van de monitor en door veranderen van de gammahelling van de videokaart.

In tegenstelling tot kalibreren is het proces van maken van een profiel een karakterisering van het apparaat waarbij geen enkele wijziging of aanpassing aan het apparaat wordt gedaan. Het is echter een meetproces dat resulteert in een bestand dat een precieze wiskundige beschrijving bevat van de kleur- en tonaliteitskarakteristieken. Dit bestand is een ICC profiel. Deze karakteristieken bevatten de overdrachtsfunctie van de kleurruimte van het apparaat naar een gestandaardiseerde absolute kleurruimte (die een Profielkleurruimte in een ICC profiel wordt genoemd), het witpunt, zwartpunt, primaries en andere informatie. Schermen worden normaal gekarakteriseerd (geprofileerd) in hun gekalibreerde staat.

Om samen te vatten, kalibratie maakt wijzigingen aan het apparaat om zijn kleurweergavekarakteristieken overeen te laten komen met een vooraf bepaalde staat. Profilering of karakterisering is een meetproces dat resulteert in een gedetailleerde beschrijving van de kleurweergave karakteristieken van het apparaat (normaal gekalibreerd).

Uw monitor technisch kalibreren is niet echt onderdeel van kleurbeheer. Maar het is duidelijk dat een juist gekalibreerde en/of geprofileerde monitor een voorwaarde is voor een werkmethode met kleurbeheer. Deze handleiding dekt niet de belangrijke onderwerpen van hoe een monitor te kalibreren en te profileren. De Argyll documentatie is erg goed en zeer aan te bevelen leesstof. Om een van deze software te gebruiken om uw monitor te kalibreren en/of te profileren, hebt u will een spectrophotometer nodig. Een spectrophotometer (soms genaamd een spider) is een apparaat voor het meten van de RGB waarden van kleurvlekken geprojecteerd op het monitorscherm door software voor kalibreren/profileren zoals Argyll. De website van Argyll onderhoudt een up-to-date lijst met ondersteunde spectrophotometers.

Kalibreren van uw monitor¶

Op internet worden diverse manieren aangegeven om een monitor te kalibreren zonder een spectrophotometer te gebruiken. Deze op het oog methoden zijn beter dan helemaal geen kalibratie en afhankelijk van uw ogen en van uw monitor, kunnen ze redelijk bruikbare resultaten opleveren. Maar deze methode is geen vervanging voor een juist gekalibreerd en geprofileerd monitor. Voor de goede orde, kalibreren en een profiel aanmaken voor een monitor met een spectrophotometer, ofschoon beangstigend in het begin, is niet moeilijk. Spectrophotometers zijn te koop voor prijzen vanaf ca. 100 Euro. (Als u liever een duurder model wilt kopen let dan op dat u niet iets koopt dat volop mogelijkheden biedt maar niet onder Linux werkt).

De Argyll documentatie begeleidt u door het proces voor het kalibreren en profileren van uw monitor, zonder veel te moeten leren over kleurbeheer. En als/wanneer u voldoende weet over kleurbeheer om te beseffen dat u een meer gedetailleerd kleurprofiel nodig heeft voor een een specifieke toepassing dan bieden deze twee programma’s alle geavanceerde mogelijkheden die u kunt wensen.

Aannemend dat u hebt besloten om exclusief in de sRGB kleurruimte te werken, welke digiKam-knoppen” moeten er gebruikt worden na het kalibreren van een monitor? Als uw monitor is gekalibreerd naar sRGB standaard en u werkt uitsluitend in sRGB dan kunt u kleurbeheer in digiKam uitzetten. U hoeft digiKam niet te vertellen welk monitorprofiel te gebruiken omdat digiKam de standaard instelling sRGB als kleurprofiel voor de monitor gebruikt. En u hoeft digiKam niet te vertellen een sRGB werkmethode aan te houden omdat digiKam standaard sRGB gebruikt voor uw camera, printer en werkruimte.

De instellingenpagina voor profielinstellingen uit kleurbeheer van digiKam¶

Maar als u de eerste stappen wilt nemen naar een kleurbeheer werkmethode, kijk dan op: overeenkomstige pagina voor Instellingen, schakel kleurbeheer in en kies sRGB als uw monitorprofiel, uw cameraprofiel, uw werkruimteprofiel en uw printerprofiel. Als u ook Argyll heeft gebruikt om een monitorprofiel te maken nadat u uw monitor hebt gekalibreerd en bijvoorbeeld genoemd mijnmonitorprofiel.icc, vertel digiKam dan om dat te gebruiken in plaats van sRGB als monitorprofiel.

Opslag van monitorprofielen¶

Op Windows omvatten de standaard zoekpaden:

C:\Windows\System32\spool\drivers\color\

C:\Windows\Spool\Drivers\Color\

C:\Windows\Color\

Op macOS omvatten de standaard zoekpaden:

/System/Library/ColorSync/Profiles/

/Library/ColorSync/Profiles/

~/Library/ColorSync/Profiles/

/opt/local/share/color/icc/

/Applications/digiKam.org/digikam.app/Contents/Resources/digikam/profiles/

~/.local/share/color/icc/

~/.local/share/icc/

~/.color/icc/

Op Linux omvatten de standaard zoekpaden:

/usr/share/color/icc/

/usr/local/share/color/icc/

~/.local/share/color/icc/

~/.local/share/icc/

~/.color/icc/

Onder Linux en macOS zijn uw persoonlijke ICC-profielen in het algemeen gelokaliseerd in de map ~/local/share/color/icc in uw thuismap.

digiKam biedt het opzetten van aangepaste plaatsen waar u uw persoonlijke kleurprofiel kunt opslaan¶

Omgevingslicht en monitor¶

Zijn de verlichting en muur/plafond/gordijn/meubelkleuren bij mijn monitor van belang? Goede verlichting is een voorwaarde voor juiste bewerking van afbeeldingen en voor vergelijken van afdrukken met de afbeelding op uw screen. Als de verlichting bij uw werkstation te helder is, zullen uw kleuren op uw monitor te donker lijken en omgekeerd. Als het licht van de armaturen in uw werkkamer een lage CRI (kleurweergaveindex, wat betekent u hebt geen lampen met volledig spectrum) of als het licht in uw werkkamer komt van een venster en zo varieert als het weer en tijd van de dag varieert (of slechter, is gefilterd door gekleurde gordijnen), of als de muren en het plafond een kleurzweem op uw monitor werpt, dan zal uw bewerkingsproces kleurzween corrigeren die niet echt bestaat.

Het beste advies, voor zover het overeenkomt met het bewaren van harmonie in het gezin: neutraal grijze muren en plafond, bedek de vensters, draag neutrale kleding, stel toepasselijke lichtniveaus in met toepasselijke lampen en armaturen.